Հարավային դպրոց, 5․1 դասարան
Ջրոլորտը այդ այն երկրի մասնիկն է, որը լինում են լճերը ովկիանոսները և այլն։
Հրաբուխները լինում են 3 տեսակ գործող հանգած և քնած։Գործող հրաբուխները ժայթքում են։ Հանգած հրաբուխները մեկ-մեկ ժայթքում են բայց չեն պահպանում նրանց բնորոշ ձևը։Քնած հրաբուխները չեն ժայթքում, բայց պահպանում են նրանց բնորոշ ձևը ասում են, որ հրաբուխ բառը ստեղծվել է մի հին ասածվածքից հրաբուխից նաև ասում են երբ հրաբուխը աշխատում էր նրա կեղևի մեջ նրա վերևի անցքից գալիս է կրակ։
Զմրուխտ գարունն էր հյուր եկել բնությանը: Այգում ու անտառներում քաղցրահնչյուն երգում էին թռչունները: Արևը իր ջերմ ժպիտով ողջունում էր նորաբաց բողբոջներին: Բնությունը զարթոնք էր ապրում: Ծեր այգեպանն իր այգում մի փոքրիկ եղևնի տնկեց՝ հազիվ մեկ եղևնի: Եղևնին նման էր կանաչ հանդերձ հագած, շփոթված երեխայի: Արևի շողերը հազիվ էին հասնում նրան: Մի մեծ, հզոր բարդի իր ճյուղերով փակել էր արեվի ճանապարհը: Եղևնին տխրում էր արևի կարոտից: Նա բարձրահասակ բարդու ստվերի տակ իրեն զգում էր խեղճ ու անօգնական:
Մի օր էլ փոքրիկ եղևնին չդիմացավ ու սկսեց բարձրաձայն արտասվել: Հպարտ բարդին լսեց նրա լացի ձայնը ու հարցրեց.
-Ինչո՞ւ ես լաց լինում, այգեպանը լացկաններին չի սիրում:
-Ես լացկան չեմ, բայց արևի շողերը ինձ չեն հասնում եվ ես վախենում եմ, որ միշտ փոքրիկ կմնամ: Իսկ ես այնքա ՜ն եմ ուզում մեծանալ, գեղեցիկ ծառ դառնալ,-ասաց փոքրիկ եղևնին:
Բարդին արհամարհանքով վերևից քմծիծաղ տվեց.
-Մի քեզ նայի՛ր, քո թույլ ճյուղերին: Դու չես կարող մեծանալ: Իսկ հիմա ինձ նայի՛ր: Տե՛ս, թե որքան հզոր եմ ու ուժեղ: Եվ այնքան պիտի բարձրանամ, որ ճյուղերս երկինք հասցնեմ:
Փոքրիկ եղևնին ավելի կծկվեց ու ինքնամփոփ դարձավ: Այդպես անցավ գարունը և եկավ շոգ ամառը: Բարդու սաղարթն ավելի փարթամացավ: Արևի ճառագայթները չէին կարողանում ճեղքել նրա հզոր ճյուղերը, որպեսզի հասնեն եղևնուն: Իսկ փոքրիկ եղևնին այնքա՜ն էր ուզում աճել ու մեծանալ:
Եղևնին կրկին սկսեց կամացուկ հեծկլտալ: Անպատկառ բարդին շրջվեց և գոռաց նրա վրա.
-Ի՞նչ ես նորից նվնվում:
Եղևնին լացակումած շշնջաց.
-Խնդրում եմ, խղճա՛ ինձ, մի քիչ բացի՛ր ճյուղերդ: Թող արևը ինձ էլ հասնի:
-Այդ էր պակաս, որ քեզ նման խղճուկի համար նեղացնեմ իմ ճյուղերին,-հոխորտաց բարդին:
Փոքրիկ եղևնին ձայնը կտրեց: Ամառն էլ անցավ ու եկավ ոսկեհեր աշունը: Բարդին աշնանային զգեստ հագավ: Նրա կանաչ-դեղին տերևները անհոգ խաղում էին իրար հետ: Բայց ահա խոր աշնան անսիրտ քամին պոկոտեց բարդու տերևներն ու ցաքուցրիվ շպրտեց դեսուդեն: Բարդին լրիվ մերկացավ ու սկսեց դողալ: Ալեհեր ձմեռն իր ցուրտ շնչով սառեցրեց ողջ բնությունը: Բարդին սարսռաց ցրտից ու նրա բնին արցունքի սառած բյուրեղներ երևացին: Բարդին նայեց փոքրիկ եղևնուն, որ դեռ կանաչ էր ու չէր մրսում:
-Խնդրում եմ, գրկի՛ր իմ բունը, թե չէ ես կմեռնեմ ցրտից,-հուսահատ աղերսեց բարդին:
-Երբ ես լալիս էի, դու ինձ չէիր օգնում: Երբ ես խնդրում էի, դու չէիր լսում իմ ձայնը: Բայց ես կօգնեմ քեզ: Չէ՞ որ մենք բոլորս մեր մայր բնության զավակներն ենք,-ասաց եղևնին:
Փոքրիկ եղևնու բարի սիրտը լցվեց խղճահարությամբ և նա իր մատղաշ, կանաչ ճյուղերով փաթաթվեց ու գրկեց բարդու սառած բունը:
Առաջադրանքներ
1.Բացատրիր ընդգծված բառերը։
ալեհեր-ծեր
սաղարթ-ծառերի ճյուղի մաս
հանդերց-հագուստ
աղերսել-խնդրել, աղաչել
սարսռալ-դողալ
հոխորտալ-բողոքել, բարկանալ
2․Բնութագրի՛ր եղևնուն։
Եղևնին փոքրիկ է և շատ անմեղ երեխա էր՝ ինչպես մենք։Աշխարհի բոլոր բնակիչներին հարկավոր է մեծանալ, նաև եղևնուն։
3․Հեքիաթից դուրս գրիր բարդուն բնորոշող արտահայտությունները։
Անպատկառ
Հպարտ
Ուժեղ
Հզոր
4․Տեքստից առանձնացրու բառակապակցությունները և դրանից երեքը գործածիր նախադասություններում։
Հզոր բարդին կանգնած էր այգում։
Անպատկառ բարդին նեղացրեց եղեվնուն։
5․Նշված նախադասությունից դուրս գրիր հատկանիշ ցույց տվող բառերը։
Փոքրիկ եղևնու բարի սիրտը լցվեց խղճահարությամբ և նա իր մատղաշ, կանաչ ճյուղերով փաթաթվեց ու գրկեց բարդու սառած բունը:
6․Հեքիաթից դուրս գրիր մեկական պատմողական և հարցական նախադասություն։
Ի՞նչ ես լաց լինում,-հարցրեց բարդին։
Փոքրիկ եղևնին ձայնը կտրեց։
7․Համառոտիր նախադասությունները՝ թողնելով միայն գլխավոր անդամները։
Այգում ու անտառներում քաղցրահնչյուն երգում էին թռչունները:
Արևը իր ջերմ ժպիտով ողջունում էր նորաբաց բողբոջներին:
Բայց ահա խոր աշնան անսիրտ քամին պոկոտեց բարդու տերևներն ու ցաքուցրիվ շպրտեց դեսուդեն:
Խնդիր.338
բ)3 բեռնատար մեքենաներ տեղափոխում էին 12 տ 800 կգ ձմերուկ: Առաջին մեքենայում կար 3 տ 240 կգ, երկրորդում ՝ 1 տ 120 կգ ավելի քան առաջինում: Որքա՞ն ձմերուկ կար երրորդ մեքենայում:
Լուծում
3տ 240կգ+1տ 120կգ=4տ 360կգ
3տ 240կգ+4տ 360կգ=7տ 600կգ
12տ 800կգ-7տ 600կգ=5տ 200կգ
Պատ.՝5տ 200կգ
Խնդիր.339
բ)2 պաղպաղակն արժե այնքան, որքան 4 բլիթը: Արամը որքա՞ն պետք է վճարի 5 պաղպաղակի համար, եթե 5 բլիթի համար վճարել է 200 դրամ:
Լուծում
200:5=40
4×40=160
160:2=80
80×5=400
Պատ.՝400դր
Խնդիր.340
Երկու մեքենայում կար ընդամենը 8տ 800կգ հացահատիկ: Դրանցում հացահատիկի զանգվածները հավասարեցնելու նպատակով առաջին մեքենայից 350 կգ հացահատիկ տեղափոխեցին երկրորդի մեջ: Որքա՞ն հացահատիկ կար յուրաքանչյուր մեքենայում նախքան տեղփոխելը:
Լուծում
8տ 800կգ-350կգ=8տ 450կգ
8տ 450կգ:2=4տ 225կգ
4տ 225կգ+350կգ=4տ 575կգ
Պատ.՝Առաջինում-4տ 575կգ, երկրորդում-4տ 225կգ
Վարժ.345
Փորձի՛ր չորս հատ 3-ով և թվաբանական որոշ գործողություններով ստանալ 1-ից մինչև 6 թվերը: Կարող ես օգտագործել նաև փակագծեր:
Օրինակ՝
4=(3×3+3):3
(3+3):(3+3)=1
(3:3)+(3:3)=2
3×3-3-3=3
(3×3+3):3=4
3-3+3+3=6